A vitamini sağlık için ne kadar önemli?

Sağlığımız açısından son derece önemli bir vitamindir. Daha çok görme ve göz ile ilişkili etkileri bilinir ancak A vitamini vücudumuzda birçok görev üstlenir ve eksikliği son derece ciddi sağlık sorunlarına neden olur. Peki A vitamini nedir?

A vitamini yağda çözülen sarı renkli kristal şeklinde berrak bir moleküldür. A vitamini besinlerle iki şekilde alınır. Hayvansal gıdalardan A vitamini şeklinde ve bitkisel kaynaklardan beta-karoten şeklinde. Beta-karoten A vitamini öncü maddesidir.

Karotenler bitkilere rengini veren bileşiklerdir. Karotenlerin 600’den fazla çeşidi var ve oldukça renkli maddelerdir. Meyve ve sebzelere renk, tat ve kokusunu veren karoten bileşikleridir. Karotenlerin yalnızca birkaç çeşidi A vitaminine dönüşme özelliği var ve bunların en önemlisi beta-karotendir. Bazı karotenler A vitamininden daha fazla antioksidan özelliğine sahip ve birçok hastalıktan ve kanserden koruyucu özelliği vardır.

A vitamini vücudumuzda üç formda bulunur:

1.       Alkol formu (Retinol): Üremede rol alır.

2.       Aldehit formu (Retinal): Görmede rol alır

3.       Asit formu (Retinoik asit): Büyüme ve hücre farklılaşması gibi fonksiyonlarda rol alır.

A vitamini etkileri

1- Göz etkileri: A vitaminin en önemli fonksiyonu görme olayındaki rolüdür. A vitamini gözün retinasındaki ışığa duyarlı hücrelerin çok kısa sürede ışığı elektriksel sinyale dönüştürülmesi ve beyne iletilmesinde rol alır. Retinada iki çeşit ışığa duyarlı hücre var:

Kon hücresi: Gün ışığında renkleri görmeye yarar. İnsan retinasında 3 milyon kon hücresi bulunur.

Rod hücresi: Az ışıkta görmeye yarar (gece görmesi). İnsan retinasında 100 milyon rod hücresi bulunur.

A vitamini eksikliğinde önce rod hücreleri etkisi ortaya çıkar ve gece görüşü belirgin şekilde azalır. Düşük ışıkta görme kaybı yaşayan kişiler hemen doktora başvurmalı.

2- Büyüme ve gelişme etkisi: A vitamini hücrelerin etkileşimi, farklılaşması ve çoğalmasında rol alır. Deney hayvanlarında eksik A vitamini ile beslenme sonucu iştah kaybı ve kemik büyümesinde yavaşlama gösterilmiştir. Çocukluk ve ergenlik döneminde A vitamini eksikliği ciddi büyüme ve gelişme sorunlarına neden olur.   

3- Üreme: Erkeklerde sperm üretiminde etkilidir. Kadınlarda A vitamini eksikliği adet düzensizliği ve gecikmesine neden olur. A vitamini östrojen salınmasında etkili. A vitamini eksikliği yumurtalık kisti oluşma riskini artırır. A vitamini meme ve rahim kanserinden korur.

4- Bağışıklık sistemi: A vitamini bağışıklık sistemini iki şekilde güçlendirir. Birincisi sindirim sistemi, solunum sistemi ve cildin bütünlüğünü korumaya yardımcı olur. Bakteri ve virüslerin vücut yüzeyinden geçişine engel olarak hastalıklardan korur. İkincisi bağışıklık sisteminde savaşçı hücreleri güçlendirerek yabancı organizmalar ile savaşı daha etkili kılar. A vitamini insan vücudundaki tüm yüzeyleri korur ve zararlı maddelerin vücuda girmesini engeller. Deri, solunum sistemi, sindirim sistemi ve ürogenital sistemin tüm yüzeyini sağlamlaştırır.

5- Antioksidan aktivite: A vitamini ve karotenler çok iyi birer antioksidandırlar. Bazı karotenlerin antioksidan etkisi A vitamininden daha fazladır antioksidanlar kanser önleyici maddelerdir Ayrıca A vitamini ve karotenler yaşlanma etkisini geciktirir. Karotenler özellikle deri akciğer ve   karaciğer kanserinin önlenmesinde etkilidirler.

6- Cilt etkisi: A vitamini yukarıda da bahsettiğimiz gibi derinin bütünlüğünü korur. A vitamini eksikliğinde cildimiz çok Kuru ve cansız olur. Piyasada satılan pahalı koruyucu ve antiaging (yaşlanma önleyici) kremler A vitamini içerir. A vitamini ayrıca kadınlarda genital bölge mantar hastalığına karşı da etkili.

A vitamini hangi besinlerde bulunur?

A vitamini hayvansal besinlerde en çok karaciğer, böbrek. Balık, tereyağı, yumurta sarısı. Kabuklu deniz ürünleri ve kümes hayvanlarında bulunur.

A vitamini öncü maddesi olan beta-karoten en çok turuncu renkli meyve ve sebzelerde bulunur havuç, kaysı ve portakal gibi ayrıca mango, patates ve kabakta da önemli ölçüde beta-karoten bulunur. Turuncu renk ne kadar koyu ise beta-karoten o kadar fazladır.

Kırmızı meyve ve sebzeler ve yeşilliklerde daha az beta-karoten var.

Tahıllar ve baklagiller de önemli beta-karoten kaynağıdır.